W świecie literatury, filmu, muzyki, a także szeroko rozumianej branży kreatywnej często dochodzi do tworzenia nowych dzieł, które wykorzystują istniejące utwory jako swoiste źródło inspiracji. Te nowe dzieła, nazywane “utworami zależnymi”, stanowią interesujący obszar prawa autorskiego. Warto mieć jednak świadomość, że o ile samo stworzenie utworu zależnego, nie wymaga zgody twórcy utworu pierwotnego, o
tyle korzystanie z niego i rozporządzaniem nim już tak.
Mianowicie zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych: „Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego” natomiast w myśl ust. 2 wskazanego artykułu:
„Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły (…)”.
W tym miejscu warto odwołać się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2014 r. gdzie wprost wskazano, iż: „Za zasadnicze kryterium odróżniające utwór inspirowany od utworu zależnego, będącego opracowaniem, przyjmuje się takie twórcze zmodyfikowanie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte”. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2014 r. sygn. I CKS 539/13 akt LEX nr 1532942).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt branży kreatywnej, a w szczególności na działalność IT, wskazać należy, iż prawa zależne to kategoria praw autorskich, która dotyczy m.in. tworzenia nowych projektów, oprogramowania czy aplikacji, które bazują na już istniejących technologiach, narzędziach lub oprogramowaniu. Te utwory zależne korzystają z elementów istniejących rozwiązań, takich jak np. kod
źródłowy, interfejsy użytkownika, czy algorytmy. Przykłady autorskich praw zależnych w obszarze IT obejmują także rozwijanie oprogramowania open source, tworzenie dodatków do istniejących aplikacji lub dostosowywanie istniejących rozwiązań do nowych potrzeb.
Open source często pozwala innym programistom na rozwijanie istniejącego oprogramowania, dodawanie nowych funkcji lub naprawianie błędów stanowiąc jednocześnie dobry przykład autorskich praw zależnych, gdzie twórcy korzystają z istniejącego kodu źródłowego, jednocześnie dodając własny wkład.
Analizując zagadnienie autorskich praw zależnych nie sposób pominąć treści art. 46 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych zgodnie z którym: „Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych”. Przepis ten wskazuje, że nawet po przekazaniu praw autorskich do utworu, aby zachować możliwość wprowadzania zmian lub modyfikacji tego utworu, konieczne jest uwzględnienie w umowie z twórcą klauzul dotyczących praw zależnych. To oznacza, że jeśli chcemy mieć możliwość zmiany, dostosowywania lub rozwijania naszego utworu w przyszłości, musimy precyzyjnie określić te prawa w umowie.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że autorskie prawa zależne są ważne w branży IT i warto je odpowiednio uregulować w umowie, aby nie narażać się w przyszłości na odpowiedzialność odszkodowawczą i móc legalnie modyfikować utwory, do których nabyliśmy majątkowe prawa autorskie lub uzyskaliśmy licencję.